Kaligrafia nowoczesna, liternictwo, typografia, czcionka, i kaligrafia tradycyjna – czym się różnią?

Staram się unikać pisania o teorii, jednak dosyć często słyszę określenie czcionka w stosunku do kaligrafii.  A jaka to różnica? Taka jak między obrazem a wydrukowaniem plakatu, uszytą przez babcię szmacianką a lalką ze sklepu. Czym różnią się kaligrafia, kaligrafia nowoczesna, liternictwo, handlettering, typografia i czcionka?

Pojęcia te mają zdecydowane dużo wspólnego: ich celem jest tworzenie pięknych liter, wyrazów i ich kompozycji. Jest jednak spor różnic:

Kaligrafia – to piękne ręczne pisanie.

Kaligrafia  wymaga wyrobienia ręki, nauki pisania odpowiednimi narzędziami, wielu godzin praktyki, powtarzania, doskonalenia. Istotna jest spójność, odległości, wysokości, harmonia, kontrast – tyczy się to także pozostałych wspomnianych dziedzin,  jednak w przypadku kaligrafii wymaga szczególnej dyscypliny i osiąga się je przez lata praktyki.

Liternictwo to ręczne rysowanie liter.

To ilustrowanie liter, tworzenie zestawu liter, który występuje tylko  w tym jednym miejscu, tym jednym dziele. To praca nad całkowitą, unikalną kompozycją. Nie ma znaczenia, czy litera wyjęta z danego wyrazu pasowałaby do innego. Liczy się efekt tu i teraz.

Kaligrafia nowoczesna jest moim zdaniem połączenie kaligrafii i liternictwa. Czasem trudno mi określić, czy właśnie piszę, czy maluję. Korzystam z liter z danego stylu, ale przekręcam je tak, aby dopasować do danego projektu i  stworzyć unikalną kompozycję.

Kaligrafia nowoczesna nieco oddala się od tradycyjnej kaligrafii ponieważ:

• to bardziej malowanie niż pisanie
• pozwala tworzyć dowolne formy, nie dyktuje jedynych właściwych
• może być gruba, chuda, cienka, wysoka, niska, kwadratowa, owalna i trójkątna
• grubość linii liter może się różnić w wyrazie, zdaniu – o ile dobrze wygląda
• kaligrafia nowoczesna nie zmusza do trzymania w ramach linii, litery mogą skakać w górę i w dół
• litery nie muszą być powtarzalne
• jest elastyczna, dopasowuje się do danego klimatu
• może się zmieniać w zależności od projektu
• kaligrafia nowoczesna jest wyjątkowa, niepowtarzalna
• pozwala się skanować, zmieniać, poprawiać i drukować
• używa różnorodnych narzędzi – bardziej tradycyjnych dla copperplate (ostro zakończona stalówka), ale także pędzelki, flamastry czy tablet.
• nie ma pojęcia błędu – błędem jest to, co wygląda źle, co twórcy się nie podoba
• kaligrafia nowoczesna może być niedoskonała, kleks może się w nią pięknie wkomponować
• nie pozwala na kopiowanie – to  nowość dla kaligrafii, której tradycyjne piękno wyrażało się w tym, jak idealnie odzwierciedlony jest dany styl. W kaligrafii nowoczesnej kopiowanie czyjegoś stylu to w pewnym stopniu plagiat.

Przyznam, że definicja kaligrafii nowoczesnej nie jest taka prosta, także poza Polską. Dlatego jeśli masz inne zdanie – koniecznie daj znać w komentarzu.

Jeszcze krótko o tym, co zmotywowało mnie do napisania artykułu, czyli:

Dlaczego kaligrafia nowoczesna nie jest czcionką/ fontem:

• Czcionka/ font powstały wraz z rozwojem druku i technologii. Nie jest więc ręcznie pisana (przynajmniej w takim ujęciu używania czcionki), jest drukowana. Oczywiście może też pozostać w wersji elektronicznej.
• Czcionka/ font jest określonym, zamkniętym zestawem liter, zwykle w wersji cyfrowej.  Mają ściśle określone kształty, odległości od siebie nawzajem, każda litera wygląda tak samo (są pewne wyjątki, gdy twórca czcionki dodaje kilka wersji, jednak wciąż – będzie to zamknięta lista powtarzalnych form).
• Ten ostatni punkt bardzo pomaga rozróżnić kaligrafię nowoczesną od czcionki: jeśli w danym wyrazie/ kompozycji powtarza się ta sama litera i wygląda dokładnie tak samo – prawdopodobnie jest to czcionka.
• Istnieją fonty kaligraficzne, w tym kaligrafii nowoczesnej, które są tworzone przez kaligrafów. Kaligraf projektuje czcionkę na bazie swoich ręcznie napisanych liter. Jedną z najbardziej popularnych tego typu czcionek jest bombshell pro. Jednak wciąż jest to czcionka, ponieważ: litery i odległości od liter są takie same, nie bierze pod uwagę tego, że każdy wyraz ma swój własny rytm, trudno jest uzyskać efekt doskonałej kompozycji i równowagi, która to najbardziej cieszy nasze oczy i duszę.
• Pisanie czcionką nie wymaga praktycznie czasu i wysiłku – zupełnie odwrotnie, jak w przypadku kaligrafii nowoczesnej. Instalujemy czcionkę, otwieramy oprogramowanie, które mamy i voila! Jeśli chcemy mieć napis fizyczny, po postu wciskamy Drukuj. Żaden tusz, stalówka, papier, skaner, Photoshop czy  Illustrator nie jest potrzebny.
• Czcionki oferują powtarzalność a nie unikalność. Mogę wskazać setki miejsc, blogów, firm, które stosują wspomnianą czcionkę bobshell pro – na stronie, w zaproszeniach, czy nawet w logo. Ja jednak nie chciałabym spotkać na tym samym przyjęciu osoby w tej samej sukience.
• W przeciwieństwie do fontów drukowanych, kaligrafia umożliwia pisanie na różnorodnych powierzchniach, jak kamień, agat czy nawet ciało.

Typografia to sztuka tworzenia alfabetów, tych używanych w czcionkach.

To czasochłonny proces, czasem kilkuletni, w którym type – designer projektuje litery i odległości między nimi tak, aby dobrze wyglądały w przeróżnych kombinacjach (biorąc pod uwagę, że litery różnią się szerokością, wysokością, światłem).